De jaarrekening is opgemaakt conform de voorschriften van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) en de verordening ex artikel 212 Gemeentewet, waarin de gemeenteraad de uitgangspunten voor het financiële beleid heeft vastgesteld. Aan de debetzijde, de linkerkant van de balans staat een opsomming van alle activa. Dit zijn de bezittingen van de gemeente. De creditzijde, de rechterkant van de balans, geeft een inzicht in de financiering van de bezittingen. Dit zijn de passiva, bestaande uit het eigen vermogen en de schulden (vreemd vermogen).

Alle bedragen in de tabellen zijn in duizenden euro’s vermeld, tenzij anders is aangegeven.

De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat vindt plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij de desbetreffende balansrubriek anders is vermeld, worden de activa en passiva tegen nominale waarden opgenomen.

De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Baten en winsten worden slechts genomen als ze op de balansdatum gerealiseerd zijn. Verliezen en risico's die hun oorsprong vinden voor het einde van het begrotingsjaar worden genomen als ze voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.

Met betrekking tot de verwerking van de algemene uitkering heeft de commissie BBV een stellige uitspraak gedaan. Deze uitspraak houdt in dat in de jaarrekening de algemene uitkering wordt opgenomen conform de in het jaar laatst gepubliceerde accresmededeling, die doorgaans is opgenomen in de september circulaire van het boekjaar.

Personeelslasten worden in principe toegerekend aan het boekjaar waarop ze betrekking hebben. Als gevolg van het formele verbod op het opnemen van voorzieningen c.q. schulden uit hoofde van jaarlijks terugkerende arbeidskostengerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume, worden sommige personele lasten echter toegerekend aan de periode waarin uitbetaling plaatsvindt. Daarbij moet worden gedacht aan componenten zoals ziektekostenpremie ten behoeve van gepensioneerden en overlopende verlofaanspraken.

Voor arbeidskostengerelateerde verplichtingen van een jaarlijks vergelijkbaar volume wordt geen voorziening getroffen of op andere wijze een verplichting opgenomen. De referentieperiode is dezelfde als die van de meerjarenraming, te weten vier jaar. Als sprake is van (eenmalige) schokeffecten (bijvoorbeeld reorganisaties) dient wel een verplichting opgenomen te worden.

Algemeen

De immateriële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgings- c.q. vervaardigingsprijs verminderd met de afschrijvingen en waardeverminderingen die naar verwachting duurzaam zijn. Eventuele van derden verkregen specifieke investeringsbijdragen worden in mindering gebracht op het geactiveerde bedrag. Hierbij wordt de verkregen bijdrage als bate verantwoord.

Kosten van onderzoek en ontwikkeling van een bepaald actief

De kosten van onderzoek en ontwikkeling worden in 5 jaar afgeschreven.
Het activeren van kosten van onderzoek en ontwikkeling als immaterieel actief is alleen toegestaan onder een aantal voorwaarden:

• de gemeente heeft de intentie het actief te gebruiken of te verkopen;
• de technische uitvoerbaarheid om het actief te voltooien staat vast;
• het actief zal in de toekomst economisch of maatschappelijk nut genereren;
• de uitgaven die aan het actief zijn toe te rekenen kunnen betrouwbaar worden vastgesteld.

Voorbereidingskosten voor grondexploitaties worden sinds 2016 ook onder deze categorie verantwoord.

Bijdragen aan activa in eigendom van derden

Bijdragen aan activa van derden worden geactiveerd. Deze bedragen zijn gewaardeerd tegen het bedrag van de verstrekte bijdragen, verminderd met afschrijvingen. De verleende bijdragen worden afgeschreven in de periode waarin het betrokken actief van de derde op basis van de door de gemeente gestelde voorwaarden moet bijdragen aan de publieke taak.

Algemeen

Activa worden gewaardeerd op basis van verkrijgings- of vervaardigingsprijs. De verkrijgingsprijs omvat de inkoopprijs en bijkomende kosten. De vervaardigingsprijs omvat de aanschaffingskosten van gebruikte grond- en hulpstoffen en de overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend.

1. Investeringen met economisch nut

- Gronden uitgegeven in erfpacht

We kennen twee soorten erfpacht, namelijk voortdurende erfpacht met canonbetaling en eeuwigdurende erfpacht met canonbetaling. De in erfpacht uitgegeven percelen zijn gewaardeerd tegen de eerste uitgifteprijs (i.c. de waarde die bij eerste uitgifte als basis voor de canonberekening gehanteerd is).

- Overige investeringen met economisch nut

Investeringen met een economisch nut zijn investeringen in zaken die verhandelbaar zijn en/of kunnen bijdragen aan het genereren van middelen. Deze investeringen zijn tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs gewaardeerd. Specifieke investeringsbijdragen van derden, zoals investeringssubsidies en andere bijdragen van derden, worden op de desbetreffende investering in mindering gebracht. In die gevallen wordt op het saldo afgeschreven. Op grondbezit met economisch nut (buiten de openbare ruimte) wordt niet afgeschreven.

Investeringen worden vanaf het jaar volgend op ingebruikneming/gereedkomen lineair en incidenteel annuïtair afgeschreven in de verwachte gebruiksduur, waarbij rekening wordt gehouden met een eventuele restwaarde.
Investeringen onder de € 10.000 worden niet geactiveerd maar in één keer ten laste van de exploitatie gebracht. Volledigheidshalve vermelden wij dat op investeringen die vóór 2004 gedaan zijn soms extra is afgeschreven zonder economische noodzaak (ter verlichting van toekomstige lasten). Ook zijn in voorkomende gevallen reserves op dergelijke investeringen afgeboekt. De afschrijvingstermijnen die we hanteren zijn vastgelegd in de nota investeringsbeleid 2019, door de raad vastgesteld op 28 februari 2019.

- Investeringen met economisch nut waarvoor heffing geheven kan worden

Investeringen waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing in rekening gebracht kan worden, worden in een afzonderlijke categorie gepresenteerd. Het gaat om de investeringen in riolering. Bedragen die via het riooltarief gespaard zijn voor vervanging zitten in een voorziening. Deze voorziening wordt, voor zover die toereikend is, gebruikt om investeringen in riolering af te boeken.

2. Investeringen in de openbare ruimte met uitsluitend een maatschappelijk nut

Investeringen met een maatschappelijk nut zijn investeringen in de openbare ruimte. Deze investeringen zijn niet verhandelbaar en/of kunnen niet bijdragen aan het genereren van middelen. Investeringen worden vanaf het jaar volgend op ingebruikneming/gereedkomen lineair en incidenteel annuïtair afgeschreven in de verwachte gebruiksduur, waarbij rekening wordt gehouden met een eventuele restwaarde.

Met ingang van het boekjaar 2017 is het op basis van een BBV-wijziging verplicht om investeringen met maatschappelijk nut te activeren en over de verwachte toekomstige gebruiksduur af te schrijven. Deze verplichting geldt  alleen voor investeringen die vanaf 2017 zijn gedaan. Voor investeringen van vóór 2017 blijven de destijds geldende grondslagen bestaan.

Voor investeringen die zijn gedaan vóór 2017 is het uitgangspunt bij investeringen met maatschappelijk nut dat deze niet geactiveerd worden, maar rechtstreeks ten laste van de exploitatie gebracht worden. De lasten van deze investeringen worden dus in één keer genomen, tenzij de financiële positie het niet toelaat. Dan mogen deze investeringen geactiveerd worden en wordt er vervolgens op afgeschreven. De boekwaarden van investeringen met maatschappelijk nut van vóór 2017 moeten dus nadrukkelijk als nog te dekken investeringsrestanten worden gezien. Afschrijving van investeringen met maatschappelijk nut vindt in beginsel lineair plaats. In uitzonderingssituaties kan resultaatafhankelijke afschrijving worden toegepast.

Om inzicht te geven in het deel van de activa dat wel vergelijkbaar is qua systematiek is in het verloopoverzicht in de toelichting op de balans aangegeven welk bedrag volgens de nieuwe systematiek is verantwoord en welk deel volgens een andere systematiek.

De financiële vaste activa bestaan uit:

1. kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen;
2. leningen aan woningbouwcorporaties
3. overige langlopende leningen;
4. overige uitzettingen met een rentetypische looptijd van één jaar of langer.

Kapitaalverstrekkingen en leningen worden gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs onder aftrek van eventuele aflossingen. Zo nodig is een voorziening voor verwachte oninbaarheid in mindering gebracht.

Van een deelneming is sprake (art1-d BBV) als de gemeente participeert in het aandelenkapitaal van een NV of BV.
De term kapitaalverstrekking wordt zowel gebruikt voor de participatie in risicodragend (eigen) vermogen (aandelenkapitaal, stichtingskapitaal e.d.) als voor de verstrekking van financieringsmiddelen aan verbonden partijen in de vorm van vreemd vermogen. In die laatste gevallen gaat het doorgaans om flexibele financieringsvormen zonder vast aflossingsstramien.
Participaties in het aandelenkapitaal van NV’s en BV’s (kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen in de zin van het BBV) zijn gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs van de aandelen. Mocht de marktwaarde van de aandelen structureel tot onder de verkrijgingsprijs dalen dan zal afwaardering plaatsvinden naar lagere marktwaarde. Voor risico’s wordt een voorziening gevormd.

Dividendopbrengsten van deelnemingen worden als baten genomen op het moment waarop het dividend betaalbaar gesteld wordt.

1. Onderhanden werk, waaronder grond in exploitatie

De als onderhanden werk opgenomen bouwgronden in exploitatie zijn gewaardeerd tegen de vervaardigingsprijs of de lagere marktwaarde. De vervaardigingsprijs omvat de kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend (zoals grondaankopen en kosten van bouw- en woonrijp maken), en de rentekosten berekend zoals voorgeschreven in het BBV en de administratie- en beheerskosten.

Voor winstneming geldt de percentage of completion methode. Voor zover gronden zijn verkocht en opbrengsten zijn gerealiseerd kan tussentijds naar rato van de voortgang van de grondexploitatie winst genomen worden. Hiervoor moet het resultaat op de grondexploitatie op betrouwbare wijze kunnen worden ingeschat. Indien aan de volgende voorwaarden is voldaan, doen we dat:
1. Het resultaat op de grondexploitatie kan betrouwbaar worden ingeschat;
2. De grond is daadwerkelijk verkocht;
3. De kosten zijn gerealiseerd (daadwerkelijk gemaakt).
De berekende winst nemen we naar rato van de realisatie van de kosten. Zolang niet aan deze voorwaarden is voldaan, brengen we de verkregen verkoopopbrengsten in mindering op de vervaardigingskosten.

De verliezen op grondexploitaties worden voorzien zodra ze bekend zijn.

In 2018 is de notitie grondbeleid in begroting en jaarstukken gepubliceerd door de commissie BBV. In deze notitie zijn regels gesteld over de verantwoording van grondexploitaties. Denk hierbij aan:  

• Tienjaars termijn voor grondcomplexen, daarna aanvullende beheersmaatregelen. We hebben drie projecten met een langere doorlooptijd dan 10 jaar (Wilgendaal, Vorstengrafdonk en Liesdaal). De Raad heeft besloten om hier gemotiveerd van af te wijken in het najaarsbericht (november 2016).  
• Rentetoerekening aan de grondcomplexen: de rente die ten laste komt van grondcomplexen moet in de toekomst gebaseerd worden op basis van de werkelijke rente. Deze bedraagt in 2019 op basis van nacalculatie 1,02%.
• Kostentoerekening conform de Wet ruimtelijke ordening. De kostentoerekening bij de exploitaties moet aansluiten op de kostenverhaalsmogelijkheden zoals benoemd in de Wet ruimtelijke ordening. Daarmee wil de commissie BBV aansluiten bij de wijze van kostentoerekening in het exploitatieplan en de nieuwe regels voor vennootschapsbelasting.
• Formele besluitvorming gemeenteraad: het startpunt van een Bouwgrond in exploitatie (BIE) is het raadsbesluit. Dit besluit is inclusief een grondexploitatiebegroting. Wij doen dit via het jaarlijkse MPG en het najaarsbericht van het grondbedrijf, waarin we deze besluitvorming expliciet maken of via een separaat raadsbesluit.
• Voorbereidingskosten voor grondexploitaties: voorbereidingskosten voor toekomstige grondexploitaties mogen onder een aantal voorwaarden worden geactiveerd (na maximaal 5 jaar moeten de kosten hebben geleid tot een concrete  grondexploitatie). Lukt dit niet dan moeten deze kosten direct afgeboekt worden ten laste van het jaarresultaat. In eerste instantie worden deze kosten onder de immateriële vaste activa geplaatst.   
• De disconteringsvoet is landelijk gereguleerd op 2%.

De vorderingen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs. Jaarlijks wordt de kwaliteit van de vorderingen beoordeeld. Voor verwachte oninbaarheid is een voorziening in mindering gebracht. De voorziening wordt statisch bepaald op basis van de geschatte inningskansen. Jaarlijks wordt de administratie opgeschoond, dat wil zeggen dat vorderingen die oninbaar blijken te zijn, worden afgeboekt.

Deze activa worden tegen de nominale waarde opgenomen.

Buiten de balanstelling is het recht op verliescompensatie volgens de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 opgenomen.

De reserves zijn onderverdeeld in de algemene reserves en bestemmingsreserves.
De reserves worden gewaardeerd tegen de nominale waarde.

Voorzieningen worden tegen het nominale bedrag van de betrokken verplichting c.q. het voorzienbare verlies gewaardeerd.
De pensioenverplichting voor de wethouders is tegen de contante waarde van de (opgebouwde) toekomstige uitkeringsverplichtingen gewaardeerd.
De onderhoudsegalisatievoorzieningen zijn gebaseerd op een beheerplan en de daarin vastgestelde kwaliteitseisen.  
Bij de materiële vaste activa is aangegeven dat investeringen waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing in rekening gebracht kan worden in een afzonderlijke categorie gepresenteerd worden. Dat geldt ook voor de bijbehorende voorziening. Deze voorziening wordt, voor zover die toereikend is, gebruikt om investeringen in riolering af te boeken.

Vaste schulden met een rentetypische looptijd langer dan een jaar worden tegen de nominale waarde gewaardeerd, verminderd met gedane aflossingen.

De vlottende passiva worden tegen de nominale waarde gewaardeerd en bestaan uit:
-   Netto vlottende schulden met rentetypische looptijd < 1 jaar
-   Overlopende passiva

De gemeente heeft diverse waarborgen en garanties verleend. Het totaalbedrag wordt onderaan de balans afzonderlijk gepresenteerd.

De boekwaarde van de immateriële vaste activa en het verloop ervan worden in de volgende tabel weergegeven.

De kosten voor onderzoek en ontwikkeling van een actief hebben betrekking op projecten die op termijn kunnen leiden tot een grondexploitatie. Dit betreft Centrum V&D-lokatie, de Schaepskooi, de voormalige praktijkschool De Singel aan de Kapelaan Nausstraat, het v.m. gemeentehuis in Geffen, het v.m. belastingkantoor, het Hooghuis en gemeenschapshuis Vidi Reo in Ravenstein, het toekomstig plangebied woningbouw aan de Oijense Zij en de herontwikkeling van het terrein sportvereniging in Macharen. Op basis van het BBV mogen voorbereidingskosten voor grondexploitaties maximaal 5 jaar geactiveerd worden. Hier tegenover hebben we een voorziening gevormd om het risico in de waardering van deze post af te dekken.
De investering in 2019 van per saldo € 730.000 betreft ambtelijke voorbereidingskosten met betrekking tot de hiervoor genoemde projecten.
De bijdragen aan activa in eigendom van derden betreft een investering in 2017 en 2018 in de renovatie van de kleedaccommodatie van hockeyclub MHC en de realisatie van het clubgebouw van SV TOP Oss. De boekwaarde van beide clubgebouwen bedraagt per 31 december 2019 € 894.000.
Daarnaast bevat deze post een bijdrage uit 2013 in het clubgebouw van scouting Berghem. Per 31 december 2019 resteert een boekwaarde van € 348.000.

1. Investeringen met economisch nut

- Gronden uitgegeven in erfpacht

Het volgende overzicht geeft het verloop van de boekwaarde van de gronden uitgegeven in erfpacht weer.

Er is voor een bedrag van € 704.422 aan eeuwigdurende erfpachtgronden ten behoeve van woningbouw uitgegeven. Aan de industrie is er voor € 1.172.291 aan nieuwe erfpachtgronden uitgegeven.
Verder is voor een bedrag van € 1.259.970 aan eeuwigdurende erfpachtgronden verkocht.
De boekwaarde per 31 december 2019 voor de uitgiften in erfpacht aan de industrie en woningbouw samen  bedraagt € 25.200.188.

- Overige investeringen met economisch nut

De boekwaarde van de overige investeringen met economisch nut en het verloop ervan worden in de volgende tabel weergegeven.

De desinvestering van € 442.000 betreft de verkoop van beheergronden voor een bedrag van € 402.000, de overboeking van de exploitatielasten van 2 gymzalen voor een bedrag van € 6.000 en de verkoop van een loader en een heftruck voor een bedrag van € 28.000
Bijdragen van derden betreft subsidie van € 6.450 voor de aanschaf van een warmtepomp op de ir Diddewerf.

- Investeringen met economisch nut, waarvoor heffing geheven kan worden

Het volgende overzicht geeft het verloop van de boekwaarde van investeringen met een economisch nut, waarvoor een heffing geheven kan worden.

Bedragen die via het riooltarief gespaard zijn voor vervanging zitten in een voorziening. Deze voorziening wordt, voor zover die toereikend is, gebruikt om investeringen in riolering af te boeken. Per 31 december 2019 is er nog € 13.783.000 beschikbaar in de voorziening om toekomstige investeringen in riolering mee te financieren.

2. Investeringen in de openbare ruimte met uitsluitend een maatschappelijk nut  

De boekwaarde van de investeringen in de openbare ruimte met uitsluitend een maatschappelijk nut en het verloop ervan worden in de volgende tabel weergegeven.                                                                                                                                 

De investeringen van vóór 2017 met een maatschappelijk nut hebben betrekking op de activering van een gedeelte van de N329. De desinvestering van € 366.000 betreft de afwikkeling van schadeclaims van aannemers in verband met de aanleg van de N329.

Op grond van het BBV is het met ingang van 1 januari 2017 verplicht om investeringen met maatschappelijk nut te activeren en hierover af te schrijven. Dit zijn investeringen in grond-, weg- en waterbouwkundige werken die we uitvoeren vanuit het IUP. We hebben de projecten opgesplitst. De vervangingscomponent is een investering met maatschappelijk nut.
De bijdragen van derden betreffen subsidies van de provincie Noord-Brabant voor verkeersaanpassingen aan wegen.

1. Kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen

Ter afdekking van de risico's met betrekking tot Pivot Park Holding BV is een voorziening getroffen voor het aandelenkapitaal van € 8.196 en voor de agiostorting van € 2,358 miljoen.

2. Leningen aan woningbouwcorporaties

3. Overige langlopende geldleningen

De overige langlopende leningen bestaan uit de volgende leningen:                                                                                                                              

De investeringen en aflossingen hebben voornamelijk betrekking op startersleningen, duurzaamheidsleningen, de aflossing van hypotheken gemeentelijk personeel. Eén van de leningen Lievekamp is geheel afgelost.
Op grond van de regeling voor energiebesparing sportaccommodaties zijn in 2019 twee nieuwe leningen aan sportverenigingen verstrekt voor een totaalbedrag van € 207.696.
Er is destijds een voorziening getroffen voor de lening Bioconnection, in 2019 is er € 139.000 afgelost maar naar verwachting zal deze lening in de toekomst niet verder terugbetaald worden.
Verder is er een voorziening gevormd voor een lening aan SRMV Berghem, een samenwerkingsverband van motorcrossverenigingen uit de regio die met financiële ondersteuning van de gemeente het circuit van Nieuw Zevenbergen hebben verbeterd en er sinds enige tijd gebruik van maken.

4. Overige uitzettingen met rentetypische looptijd > 1 jaar

Deze post bestaat grotendeels uit een overgedragen vordering van de gemeente Oss op de BNG in verband met de opheffing van het Hypotheekfonds Noord-Brabantse Gemeenten. Deze vordering bedroeg per 31 december 2018 € 671.309 en is in 2019 voor de helft afgelost. Deze lening zal in het komende jaar in zijn geheel worden afgelost.

De in de balans opgenomen voorraden worden naar de volgende categorieën uitgesplitst:   

Op basis van Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) is het verplicht om de grondexploitaties elk jaar te actualiseren. Binnen onze gemeente doen we dit tweemaal per jaar te weten bij de programmabegroting (najaarsbericht grondbedrijf) en bij de jaarrekening (Meerjarenprogramma  Grondbedrijf (MPG). De voorziening te verwachten exploitatieverliezen is voor de verliesgevende exploitaties zodat bij de afsluiting van het grondcomplex het verlies kan worden gecompenseerd. De toename van de voorziening te verwachten exploitatieverliezen met € 4,8 miljoen is met name een gevolg van het raadsbesluit van 24 januari 2019 m.b.t. nieuwe grondexploitatie de Schelversakker te Oss en het raadsbesluit van 30 januari 2020 met betrekking tot de geactualiseerde grondexploitatie Wal Kwartier. Deze grondexploitaties kennen grote financiële tekorten.

Voor een nadere toelichting op de grondexploitatie verwijzen we naar het Meerjarenprogramma Grondbedrijf (MPG) 2020-2023 dat een verantwoording geeft over de ontwikkelingen in de grondexploitatie in 2019.

Hieronder de complexen die per 31 december 2019 een boekwaarde van groter dan een miljoen euro kennen:

• Vorstengrafdonk            € 23.394.865
• Wal Kwartier               € 10.857.084
• De Geer Oost-Zuid              € 3.662.469
• Piekenhoef                 € 2.125.338
• Wilgendaal II                 € 1.732.115
• Schelversakker              € 1.696.736
• Liesdaal 2-3                 € 1.046.695
• Horzak-Noord                   -/- € 1.105.412
• Talentencampus                   -/- € 1.498.393
• Centrumplan Berghem                -/- € 2.371.580  

De nog te maken kosten binnen de bouwgrondexploitaties schatten we op € 51,9 miljoen en de nog te verwachten opbrengsten op € 100,1 miljoen. Op grond hiervan verwachten we een uiteindelijk een positief eindresultaat van circa € 23 miljoen.

De waardering van de bouwgronden in exploitatie (BIE) is gebaseerd op de geactualiseerde grondexploitaties per 1 januari 2020 en de uitkomsten van de door de gemeente uitgevoerde risicoanalyses. Dit betreft de beste inschatting op dit moment die omgeven is door de nodige risico's, aannames en veronderstellingen die periodiek (jaarlijks) worden herzien. Deze periodieke herziening kan in de toekomst - mede gezien de huidige onzekere marktomstandigheden – leiden tot een aangepaste waardering van de gronden in exploitatie en de hiermee samenhangende voorziening te verwachten exploitatieverliezen. Dit geldt ook voor de realisatie van de gehanteerde verkoopprijzen. Voor een gedetailleerde toelichting van de gehanteerde uitgangspunten alsmede risico’s en onzekerheden van grondexploitaties verwijzen wij naar de paragraaf grondbeleid en het MPG 2020-2023.

De in de balans opgenomen uitzettingen met een rente-typische looptijd van één jaar of minder kunnen als volgt gespecificeerd worden:

1. Vorderingen op openbare lichamen

De vorderingen op openbare lichamen bestaan voornamelijk uit de volgende vorderingen:

Dit zijn allemaal recente vorderingen. Een voorziening voor oninbaar wordt niet noodzakelijk geacht.

2. Uitzettingen in 's Rijks schatkist

In december 2013 heeft de Eerste Kamer het wetsvoorstel verplicht schatkistbankieren aangenomen. De wet is vervolgens op 14 december 2013 ingegaan. De Staat en de gemeente Oss hebben vrijwel gelijktijdig een rekening-courant-overeenkomst afgesloten en een werkrekening voor schatkistbankieren geopend.
Om het dagelijkse kasbeheer te vereenvoudigen is een drempelbedrag ingesteld dat buiten de schatkist gehouden mag worden. Het drempelbedrag is 0,75% van het begrotingstotaal en was in 2019 € 2.385.000.

We rapporteren elk kwartaal over het drempelbedrag en het gebruik daarvan. Deze rapportageverplichting biedt inzicht in de wijze waarop het drempelbedrag is benut. In de volgende tabel is een samenvattend overzicht opgenomen. Daaruit blijkt dat we in 2019 ruimschoots binnen de limiet zijn gebleven.

3. Rekeningcourant verhouding met niet-financiële instellingen

We hebben aan het SVn (Stimuleringsfonds Volkshuisvesting) gelden voor startersleningen en leningen duurzaamheid verstrekt. Het saldo per 31 december 2019 van € 4.341.525 dat aan het SVn is verstrekt maar nog niet is ingezet is in deze rubriek opgenomen.

4. Overige vorderingen

De overige vorderingen kunnen als volgt worden onderverdeeld:

De voorziening voor oninbaar is statisch bepaald.

Het saldo van de liquide middelen bestaat uit de volgende componenten:

De post overlopende activa kan als volgt gespecificeerd worden:

1. Nog te ontvangen bedragen

De nog te ontvangen bedragen bestaan uit:

2. Nog te ontvangen geoormerkte doeluitkeringen

In de volgende tabel wordt een verloopoverzicht van de nog te ontvangen geoormerkte doeluitkeringen gegeven.                                     

3. Vooruitbetaalde bedragen

De vooruitbetaalde bedragen bevatten de volgende posten:

Vanuit de aangiften 2016 en 2017 hebben we totaal een beschikbaar bedrag aan verliescompensatie van € 2.912.000. In bovenstaande tabel zijn de ramingen voor de ontwikkeling van deze post opgenomen op basis van de meest actuele doorrekeningen.

Met ingang van 1 januari 2016 zijn we als gemeente belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting (Vpb). Dit betekent dat we vennootschapsbelasting moeten gaan betalen over het resultaat op activiteiten waarbij we fiscaal gezien een onderneming drijven. Dit zijn de activiteiten afval en het grondbedrijf. De te betalen Vpb  zal voor het grootste deel bepaald worden vanuit het grondbedrijf. Bij de invoering van de vennootschapsbelastingplicht was er nog veel onduidelijk. De aangiftes over 2016 en 2017 zijn ingediend, 2018 volgt in 2020. We hebben voor de berekening van de Vpb last een aantal standpunten ingenomen. Deze standpunten zijn als defensief te kenmerken, de verwachting bestaat dan ook dat de Belastingdienst deze standpunten zal accepteren. De Belastingdienst heeft de aangiften 2016 en 2017 nog niet vastgesteld. De te betalen Vpb  wordt voor het grootste deel bepaald vanuit het grondbedrijf. We verwachten tot en met 2019 nog fiscale verliezen te realiseren vanuit de grondexploitatie. Vanaf 2020 verwachten we fiscaal winst te gaan maken. Deze winsten mogen we verrekenen met de verliezen uit 2016-2019. Tot en met 2027 hoeven we naar verwachting feitelijk geen Vpb te betalen. Dit is berekend op basis van de stand van zaken van de huidige grondexploitaties. Het totaal te verwachten compensabel verlies loopt daarmee op tot € 5.553.000. Als daar wijzigingen in komen, dan wijzigt de inschatting van de te betalen Vpb uiteraard ook.

1. Algemene reserve

Het verloop van de algemene reserve is als volgt:

- Algemene vrije reserve

Het beginsaldo van € 21.552.000 uit 2018 is verhoogd met de saldobestemming vanuit de jaarrekening 2018.
Dit was een bedrag van € 3.475.000, hierdoor is de beginstand van de algemene reserve per 1-1-2019 € 25.027.000.
De storting van € 490.000 heeft betrekking op de uitgestelde invoering Omgevingswet.
De onttrekking van € 2.841.000 bestaat uit:

• Verwacht tekort jeugdzorg 2019: € 969.000
• Wonen met begeleiding: € 709.000
• Omgevingswet: € 619.000
• Veilig Thuis: € 180.000
• Intensievere aanpak voor mensen met zorgprofiel: € 160.000
• HBO in Oss: € 100.000
• Proeftuin Ruwaard: € 100.000
• Onderzoeksbudget cultuureducatie voortgezet onderwijs: € 5.000

- Algemene reserve risico's grondbedrijf

De stortingen bestaan voornamelijk uit de tussentijdse winstnemingen uit de grondexploitaties (€ 7,26 miljoen). De grootste winsten hebben betrekking op Piekenhoef in Berghem (€ 2,7 miljoen) en bedrijventerrein Vorstengrafdonk (€ 4,2 miljoen). In 2019 zijn daarnaast nog stortingen gedaan in verband met boekwinst op de verkoop van beheersgronden (€ 400.000).

De onttrekking in 2019 bestaat voor € 4,6 miljoen uit afroming van de ABR zoals bij het vaststellen van de programmabegroting 2019-2022 besloten. Deze afroming bestaat uit:

• € 2 miljoen ten behoeve van investeringsfonds stadshart Oss;
• € 1,5 miljoen voor afdekking verlies Schelversakker;
• € 0,6 miljoen ten behoeve van investeringsfonds duurzaamheid;
• € 0,5 miljoen ten behoeve van reserve strategische aankopen

Verder is er € 0,9 miljoen vanuit de ABR onttrokken ten behoeve van de voorziening te verwachten exploitatieverliezen in verband met gewijzigde verliesnemingen bij Centrumplan Berghem, Groenstraat Haren, Winkelcentrum De Ruwert, Schelversakker, Binnenhaven Elzenburg, Crematorium Oss, Centrumplan Lith en Geffen.

Daarnaast hebben we in 2017 € 755.000 voorbereidingskosten ten behoeve van programmaprojecten (o.a. Schaepskooi, Oijense Zij, herontwikkeling Kap. Nausstraat, voormalig belastingkantoor, het Brand Oss, herontwikkeling sportvelden Macharen, Hooghuis Ravenstein en gemeentehuis Geffen) gemaakt. Deze kosten zijn als immateriële vaste activa in de balans verwerkt. Ter afdekking van de kosten hebben we vanuit de ABR genoemd bedrag gestort in de voorziening IMVA (programmaprojecten).
Daarnaast hebben zich in 2019 nog enkele overige kleine mutaties voorgedaan ten laste van de ABR.

2. Bestemmingsreserves

De staat van reserves en voorzieningen, die in het bijlagen-boek is opgenomen, bevat een uitgebreide toelichting per bestemmingsreserve. Hierna wordt daarom volstaan met een geaggregeerde weergave van de bestemmingsreserves.
Het verloop van de bestemmingsreserves is als volgt:

Reserves ter dekking van afschrijvingslasten/dekking algemene dienst

- Dekking algemene dienst
Deze bestemmingsreserves zijn gevormd als dekkingsmiddel van de algemene dienst.
De reserves zijn (bedragen x € 1.000):

• Afloop gaswinstuitkering Maaslandgas         16.369
• Reserve deposito BNG/opheffing BNG         1.411

Uit de reserve Afloop gaswinstuitkering Maaslandgas is een bedrag van € 2.029.000 onttrokken ten gunste van de reguliere begroting. Dit bedrag wordt jaarlijks afgebouwd met € 110.000.
Uit de reserve deposito BNG/opheffing BNG is een bedrag van € 292.000 onttrokken ten gunste van de reguliere begroting. Deze onttrekking wordt eveneens jaarlijks verlaagd.

- Afdekking afschrijvingslasten

Deze bestemmingsreserves zijn gevormd om de kapitaallasten van (een deel van) de investeringen in diverse gebouwen, accommodaties e.d. af te dekken. De grootste reserves zijn (bedragen x € 1.000):

• Gemeentehuis               10.841
• Brede school centrum Lith               3.246
• Kleedaccommodatie Amstelhoef            906
• Bouwkundige aanpassingen MJC/Stadsarchief      885
• Parkeergarage               844
• Nieuwbouw scholen Geffen               786
• Mipmo               765
• Kunstgrasveld Talentencampus            759
• Openbare ruimte centrum               755
• De bolster Horizonschool               747
• Brandweerkazerne Ravenstein            524
• Sportpark de Akkeren                458

Onttrekkingen aan deze reserves dienen voor de dekking van kapitaallasten. Stortingen hebben betrekking op te dekken kapitaallasten van in 2019 nieuw uitgevoerde investeringen.

Overige bestemmingsreserves

- Budgetoverhevelingen

Vanuit de bestemming van het rekeningresultaat 2018 is een bedrag van € 1.053.000 overgeheveld
naar 2019. In 2019 zijn de budgetoverhevelingen vanuit 2018 teruggeboekt naar de desbetreffende
activiteiten, waardoor de reserve op nihil eindigt.

- IUP

Deze reserve was tot en met 2016 bedoeld voor de afdekking van investeringen in de openbare ruimte. We gebruikten de reserve voor het (nog) niet uitgevoerde deel van het Integraal Uitvoeringsprogramma (IUP).
Vanaf 2017 gebruiken we deze reserve alleen nog voor groot onderhoud dat in het geplande jaar niet uitgevoerd is. Investeringen moeten we voortaan activeren.

- Subsidies/rijksuitkeringen

Deze reserve is gevormd vanuit in het verleden verkregen middelen van het Rijk en de provincie zonder specifiek oormerk c.q. verplicht bestedingsdoel. De reserve is (bedragen x € 1.000):

• Quick wins binnenhavens            2.100

- Bedrijfsvoering

Deze reserves dienen ter dekking van vervangingsinvesteringen op bedrijfsvoeringsterrein, frictiekosten en egalisatie van financiële schommelingen. De reserves zijn (bedragen x € 1.000):

• Egalisatie rente-omslag               2.100
• Doelmatigheid               1.909
• Egalisatie automatisering               1.201
• Egalisatie rioolbeheer               1.649

In 2019 is geen storting meer gedaan in de egalisatiereserve rente-omslag omdat deze in 2016 het afgesproken maximumbedrag van € 2.100.000 heeft bereikt.

De storting in de reserve doelmatigheid heeft vooral betrekking op het overschot van de generatiegelden in 2019 (€ 158.000) en het voordeel op de salarissen afdeling documentaire informatievoorziening (€ 156.000).  
De onttrekkingen hebben vooral betrekking om de frictiekosten personeel MJC/Stadsarchief af te dekken      
(€ 152.000). De overige onttrekkingen ad. € 66.000 waren bestemd voor het afdekken banenafspraak, traject methodiek programmamanagement en procesgericht werken.  

De overige stortingen en onttrekkingen zijn saldi van beschikbare budgetten en uitgevoerde investeringen.

- Grondbedrijf

De reserves zijn gevormd voor de afdekking van risico’s binnen de grondexploitatie.
Het gaat om de reserves (bedragen x € 1.000):

• Heesch-West                    2.042
• Strategische aankopen                 500

In 2019 heeft er een eerste storting plaats gevonden van € 500.000 op strategische aankopen. Deze reserve is gevormd om de komende jaren meer woningen te realiseren en daar is een actief grondbeleid bij nodig.

- Openbare ruimte incl. egalisatiekarakter

Het doel van deze reserves is voornamelijk het opvangen van schommelingen in de kosten en opbrengsten in bepaalde exploitaties. De grootste reserve is (bedragen x € 1.000):

• Afvalstoffenheffing                       0
• Parkeren                       778

Door de kostenstijgingen komt het tarief van de afvalstoffenheffing onder druk te staan. In de programmabegroting 2020-2023 was al rekening gehouden met een begrote onttrekking van € 880.000. In 2019 onttrekken we nu € 1.039.000. Hiermee is de reserve afval volledig gebruikt. Een toelichting op de oorzaken hiervan is in deze jaarrekening opgenomen bij de toelichting op de financiële afwijkingen in programma 5.

Overig

Hieronder vallen diverse overige bestemmingsreserves met uiteenlopende doeleinden. De grootste overige bestemmingsreserves zijn (bedragen x € 1.000):

• Beschermd Wonen                  6.478
• Stadscentrum                  3.067
• Groenfonds landelijk gebied               1.655
• Mobiliteit                  1.444
• Integraal voorzieningenbeleid               1.291
• Beheerkosten startersleningen               1.286

De diverse stortingen en onttrekkingen hangen direct samen met de doelstellingen van de reserves.

1. Voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico's

Deze voorzieningen zijn gevormd voor het afdekken van specifieke (risico’s inzake) verplichtingen en verliezen. Het gaat voornamelijk om de volgende voorzieningen (bedragen x € 1.000):

• Voorziening Heesch-West            13.106
• Voorziening wethouderspensioenen         5.215
• Voorziening wachtgeld wethouders         118

De toevoeging van € 782.000 aan deze voorzieningen betreft (bedragen x € 1.000):

• Voorziening wethouderspensioenen         740

De grondexploitatie Heesch-West kent een verwacht verlies van € 43,7 miljoen (eindwaarde) per ultimo 2029. Ons aandeel in Heesch-West is 30%. Dat betekent dat onze voorziening € 13,1 miljoen moet zijn.
In het kader van de jaarrekening 2019 is de grondexploitatie Heesch West geactualiseerd. De nieuwe berekening sluit met eenzelfde waarde van € 43,7 miljoen en is daarmee ongewijzigd. De voorziening blijft daardoor eveneens ongewijzigd.

De storting in de voorziening wethouders en wethouders-weduwen pensioenen bestaat enerzijds uit rentebijschrijving en anderzijds uit een storting om de voorziening aan te laten sluiten op de geactualiseerde pensioenberekeningen.
De onttrekking van € 70.000 in 2019 heeft betrekking op drie oud wethouders die pensioen genieten en die niet via de reguliere exploitatie worden verantwoord.

De onttrekking van € 210.000 heeft voor € 136.000 betrekking op wachtgeld 2019 die twee voormalige wethouders hebben ontvangen. Het restant bedrag van € 74.000 betreft een afroming (vrijval) van de voorziening. Dit omdat één van de twee voormalige wethouders eind 2019 een baan heeft. Hierdoor vervalt die wachtgeldverplichting.
De voorziening inleenvergoeding is geheel voor € 36.346 vrijgevallen.

2. Onderhoudsegalisatievoorzieningen

Doelstelling van deze voorzieningen is het egaliseren van onderhoudskosten, ofwel het realiseren van een gelijkmatige verdeling van lasten over een aantal begrotingsjaren. De grootste voorzieningen zijn (bedragen x € 1.000):

• Onderhoud sociaal-culturele accommodaties        1.687
• Onderhoud gemeentehuis            1.519
• Onderhoud sporthallen gebouwen         1.335
• Buitenonderhoud scholen            960
• Onderhoud haven, brug en sluis         933
• Afkoopsommen gemeentelijke begraafplaats      617
• Cultuur technisch onderhoud sportterreinen      522
• Monumenten                  423   
• Onderhoud accommodaties openluchtrecreatie      394
• Onderhoud Museum Jan Cunen            209
• Onderhoud brandweerkazerne Oss         191

Stortingen zijn gebaseerd op de actuele onderhoudsplannen. De onttrekkingen uit deze voorzieningen betreffen  werkzaamheden die in 2019 voor betreffende accommodaties zijn uitgevoerd.

3. Door derden beklemde middelen met een specifieke aanwendingsrichting

Dit zijn voorzieningen met een specifiek en voorgeschreven bestedingsdoel zoals Legaat Isaac Hartog, Legaat van Cooth en een voorziening die gevormd is voor de sanering van een beperkte verontreiniging in de van MSD aangekochte grond.

4. Voorzieningen vervangingsinvesteringen waarvoor heffing geheven kan worden

- Egalisatie rioolbeheer

Deze voorziening wordt, voor zover die toereikend is, gebruikt om investeringen in riolering af te boeken.

De totale rentelast in 2019 van de vaste schulden is € 2.393.336.

De netto vlottende schulden met rentetypische looptijd < 1 jaar kunnen als volgt gespecificeerd worden:

Overige schulden

De post overige schulden bestaat uit de volgende posten:

De specificatie van de post overlopende passiva is als volgt:

1. Nog te betalen bedragen

De nog te betalen bedragen zijn als volgt te specificeren:

2. Vooruit ontvangen bedragen

De vooruit ontvangen bedragen zijn als volgt te specificeren:

3. Vooruit ontvangen geoormerkte doeluitkeringen

De vooruit ontvangen geoormerkte doeluitkeringen zijn als volgt te specificeren:

4. Waarborgen en garanties

Er zijn in 2019 geen betalingen verricht in het kader van de borg-/garantstellingen.

Per 31 december 2019 is voor de volgende restantleningen borgstelling verleend:

We zijn voor een aantal toekomstige jaren verbonden aan verschillende, niet uit de balans blijkende, financiële rechten en verplichtingen.

Verplichtingen

Per 31 december 2019 was het bedrag aan langlopende verplichtingen voor de periode tot en met 2019 ruim € 32 miljoen.

Daarnaast hebben we een verplichting vanuit het geschil met Hofmans over een planschadevergoeding. Deze is als risico in de paragraaf weerstandsvermogen toegelicht. Naar aanleiding van een tussenuitspraak van de rechtbank van 17 augustus 2017 hebben burgemeester en wethouders op 14 november 2017 besloten om een planschadevergoeding van € 109.200 toe te kennen aan Exploitatiemaatschappij “De Voorste Heide B.V.”.  Op 18 december 2019 heeft de rechtbank besloten om het beroep tegen het herstelbesluit ongegrond te verklaren. In een eerdere tussenuitspraak heeft de rechtbank er echter op gewezen dat haar einduitspraak niet tot een lagere tegemoetkoming kan leiden dan € 109.200,-. Hofmans heeft hoger beroep ingesteld tegen de uitspraak van de rechtbank van 18 december 2019. Vooralsnog is een schatting van de definitieve uitspraak en het uit te betalen bedrag niet te geven. Tot die tijd houden we rekening met het bedrag van de tussen-uitspraak van € 109.200. Het definitieve bedrag van de schade is nog niet bekend, dus nog niet als verplichting in de balans verwerkt.

Eigen bijdrage op grond van de Wmo

Een aanvrager van een voorziening, hulp in de huishouding of een financiële tegemoetkoming (persoonsgebonden budget) is op grond van de Wmo een bijdrage verschuldigd. De wetgever heeft bepaald dat de berekening, oplegging en incasso van deze eigen bijdrage wordt uitgevoerd door het CAK. De informatie van het CAK (om privacyredenen beperkt) is ontoereikend om als gemeente de juistheid op persoonsniveau en volledigheid van de eigen bijdragen als geheel te kunnen vaststellen. Door de systematiek te kiezen van het vaststellen van de eigen bijdragen door het CAK heeft de wetgever in feite bepaald dat de verantwoordelijkheid voor de juistheid en volledigheid van de eigen bijdragen op grond van de Wmo geen gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Dit betekent dat gemeenten geen zekerheden over de omvang en hoogte van de eigen bijdragen kunnen verkrijgen.

Het COVID-19 (Corona) virus heeft geen financiële gevolgen voor de jaarrekening 2019, maar wel voor naar verwachting veel beleidsterreinen van onze begroting 2020 en mogelijk voor de jaren daarna. Hoe groot de financiële impact zal zijn is nu onmogelijk te bepalen. We monitoren onze risico’s en die van onze partners voortdurend. Onze organisatie loopt geen risico voor de continuïteit. We bewaken onze liquiditeitspositie goed en nemen zo nodig maatregelen om onze taken gedurende deze crisis zo goed mogelijk te blijven uitvoeren.
Waar voorzien we op dit moment mogelijke financiële gevolgen en effecten:

1. Balans

• We hebben diverse leningen verstrekt aan andere overheden, instellingen en verenigingen. De leningen aan instellingen en verenigingen hebben meer risico. De leningen kennen een relatief lange looptijd. Vaak hebben we ook een subsidierelatie met deze instellingen. Via deze meerjarige subsidie  hebben we ook meer zekerheid dat de leningen terug komen.
• De effecten voor de langere termijn voor grondexploitaties zijn nu niet in te schatten. Het risico wordt beperkt doordat veel verkopen inmiddels gerealiseerd zijn. De impact voor Heesch West en toekomstige nog te ontwikkelen plannen volgen we.
• Inning van vorderingen (debiteuren): als de crisis langere tijd doorzet kan vooral de inning van debiteuren sociale zaken onder druk komen. Deels zijn hiervoor al voorzieningen gevormd.

2. Opbrengsten

• Grondverkopen: de effecten voor grondverkopen voor woningbouw en industrie zijn op dit moment niet te voorspellen. We zien op basis van de huidige “harde” plannen in het MPG sowieso een daling van de verkopen (dus risico is beperkt).
• Parkeeropbrengsten: in 2020 zien we sterke daling van parkeeropbrengsten in het centrum door de corona-maatregelen. Effecten worden in 2020 duidelijk.
• Precariobelasting en toeristenbelasting: over deze belastingen moeten nog keuzes gemaakt worden in hoeverre deze wel/ niet geïnd (kunnen) worden. Sowieso zijn het aantal overnachtingen voor toeristenbelasting in 2020 lager, wat effect heeft op de aangifte in 2021 (over 2020).
• Huren en pachten: de inkomsten voor 2020 zijn onzeker. We ontvangen veel vragen of en hoe wij instellingen kunnen ondersteunen. Op dit moment is het de lijn om landelijke ondersteuningsmaatregelen af te wachten en daarna gemeentelijke keuzes te maken, waarbij gedacht kan worden aan gedeeltelijk kwijtschelden van de huur, extra subsidie etc etc.

3. Kosten

• Voor de uitvoering van de Tijdelijke Overbruggingsregeling Zelfstandige Ondernemers (TOZO) ontvangen we extra geld vanuit het Rijk op basis van nacalculatie
• We kiezen er voor om in 2020 de continuïteit van zorg (WMO en Jeugd) te waarborgen, waarbij we zorgdragen voor doorbetaling ook al wordt de feitelijke zorg niet verleend. Dit geldt in zijn algemeenheid ook voor leerlingenvervoer en regiovervoer (80% doorbetaling niet geleverde diensten).
• We zetten in op voorzetting van diverse infrastructurele werken om de economie te stimuleren. Projecten kunnen vertragen als gevolg van langere periode voor inspraak e.d.
• Ons IBN bedrijf staat ook onder druk (terugloop van opdrachten). Dit leidt in 2020 niet tot een continuïteitsprobleem.

4. Financiering

• Voor alle rekeningen die gemeente Oss op dit moment verstuurd heeft naar bedrijven, inwoners, verenigingen en maatschappelijke organisaties geldt een uitstel van betaling. Dit uitstel van betaling is tot 1 juni 2020. Voor nieuwe rekeningen, geldt een standaard betalingstermijn van 90 dagen in plaats van 30 dagen. Daarnaast betalen we onze eigen facturen zo snel mogelijk. Dit heeft effecten voor onze financiering. Dit lossen we op door onze kasgeldmogelijkheden maximaal te benutten.